تاریخچه فوتبال ایران
تاریخچه فوتبال ایران
سابقه بازی با توپ در ایران مانند بسیاری از كشور
های جهان نزدیك به یك قرن قدمت دارد.جرقه اصلی فوتبال در ایران را با ورود افرادی
از کشور صاحب فوتبال انگلستان که برای کشف چاههای نفت در جنوب ایران عازم کشورمان
شدند،زده شد.آن ها ترجیح میدادند در اوغات فراغت خود پا به توپ شوند و شوق و علاقه
مردم آبادان باعث شده بود تا آن ها نیز با تشکیل گروه هایی رو در روی انگلیسی ها
فوتبال بازی کنند.
در سال‌های حدود ابتدای قرن حاضر فوتبال به عنوان
دستاورد انگلیسی، از آبادان و مسجد سلیمان در ایران شروع شد. اولین نسل فوتبال در
ایران از آبادان آغاز شد و خیلی ها همین امروز آبادان را مهد فوتبال ایران می‌دانند...
چندی بعد ، همین اتفاق در بوشهر افتاد. شهروندان
انگلیسی در اوقات فراغت با هیجان رودروی تیم های محلی کشورمان می ایستادند و البته
این رقابت‌ها بیشتر حالت تفریحی داشت و این رشته مهیج به تدریج در شهرهای دیگر
ایران از جمله بندرانزلی و بندرعباس توسعه پیدا کرد.
گسترش منظم فوتبال در ادامه ، مرزهای شهرهایی چون
آبادان و مشهد را نیز در نوردید و جوانان بیشتری را به سوی این رشته ورزشی جلب
کرد.
قبل از شروع جنگ جهانی اول (1914) ، فوتبال در مدرسه آلمانی‌ها بازی می شد اما بعد
از خاتمه جنگ، کالج آمریکایی‌ها در تهران پیگیر این ورزش شد. همچنین ، مسابقاتی
بین اعضای سفارتخانه‌های اروپایی در ایران پایه ریزی و دنبال شد.
فدراسیون فوتبال ایران در سال 1325 تأسیس گردید،
ولی 14 سال طول کشید تا برای اولین بار مسابقات باشگاههای کشور برگزار گردد...
البته نخستین تیم فوتبال در پایان دوره قاجاریه (1919) و برای قدردانی از کوشش‌های
برادران سردارخان که تحصیل کرده بلژیک بودند و در امر بسط و گسترش فوتبال نقش
داشتند تشکیل شد.
بازیکنان معروف آن تیم ، " برادران
مفتاح"،"اکبر توفان"،"پان اسدالله"، "رضا والی
کلانتری"، "هراند گالوستیان" و" گالیک هاراتونیان"
بودند.
همچنین "ابوالفضل صدری" رئیس سازمان وقت ورزش، تشکیل تیم های آزاد در
تهران را تشویق و ترغیب کرد و حتی برای برندگان رقابت های داخلی ، جوایزی تعیین
کرد.
تیمی به نام تهران که اعضای آن از بازیکنان رشته‌های
ورزشی مختلف بودند موفق به فتح نخستین دوره رقابت های داخلی فوتبال شد.
چندی بعد ، "حسین صدیقانی" که برای ادامه تحصیلات عالیه به ترکیه رفته
بود به تیم فنر باغچه این کشور و سپس "راپیدوین اتریش" ملحق شد. وی پس
از بازگشت به ایران، موسس یک تیم در شهر مقدس مشهد شد.
صدیقانی از جمله اولین کسانی بود که در اروپا با
فوتبال مدرن و نوین آشنا شد. حضور وی در فوتبال ایران مصادف شد با انتقال تجربه و
دانش روز فوتبال جهان به جوانان علاقمندی که تشنه یادگیری صحیح این رشته ورزشی
بودند.
آنطور که به نظر می رسد تیم منتخب اتحادیه کارگران
تحت عنوان تیم تهران اولین سفر برون مرزی که جنبه غیر رسمی داشت را به"
بادکوبه" انجام داد. البته حاصل 3 بازی فوتبالیست‌های آن موقع کشورمان، 3
شکست پیاپی با نتایج 4 بر یک، 3 بر صفر و 2 بر صفر بود.
البته مسابقات فوتبال در اواسط دهه 30 و در حدود
سال 1334 در قالبی متمرکز آغاز شد زیرا در آن زمان ، فوتبال ایران با ساختاری به
نام لیگ یا مسابقات باشگاهی غریبه بود و فوتبال تنها در شکل مسابقات استانی و یا
رقابت بین قهرمانان استان ها در سراسر کشور انجام می شد.
اولین دوره این مسابقات در سال 1339 با تلاش
تیمسار مکری، رئیس فدراسیون وقت برگزار شد. بنابر تصمیم فدراسیون در 6 منطقه ایران
مسابقاتی به صورت مقدماتی برگزار شد و سپس 6 تیم برتر از 6 منطقه در رقابت‌های
نهایی حضور یافتند و در نهایت تیم جم (شاهین) آبادان با 10 امتیاز از 5 مسابقه
قهرمان ایران شد.
شاید یکی از قدیمی ترین مسابقاتی که در تاریخ
فوتبال ایران به ثبت رسیده ، دیدارهای متمرکزی بود که در این سال برگزار و با
قهرمانی شاهین آبادان به پایان رسید.اما چون اکثریت تیم های حاضر در این مسابقات ،
منتخب استانها بودند نمی توان نام آن را رقابت های باشگاهی یا لیگ نهاد.
دو سال بعد ، دارایی فاتح چنین تورنمنتی شد.با
کنار رفتن مکری، مسابقات لیگ نیز به فرامیوشی سپرده شد و تا سال 1346 دیدارها به
صورت منتخب استانها انجام می‌پذیرفت .در سال های 1346 یک دوره مسابقات شبیه به لیگ
به میزبانی كرمان برگزار شد و به قهرمانی پاس منجر شد .
از سال 1347 که مکری برای بار دوم رئیس فدراسیون
فوتبال شد،فوتبال قهرمانی ایران دوباره شکل گرفت که در نهایت در این رقابت‌ها تیم
پاس تهران به لطف پیروزی بر ملوان انزلی در تهران و توقف حریف در انزلی با بیشترین
امتیاز برای دومین سال پیاپی قهرمان شد.
البته آمارنویسان فوتبال ایران ، سال 1349 را آغاز فوتبال باشگاهی ایران می دانند.
مسابقاتی که در زمان ریاست مصطفی مکری برای اولین بار جنبه رقابت‌های باشگاهی را
به خود گرفت زیرا تمام تیم های حاضر در آن ، باشگاهی بودند.در این سال کشور به
چهار منطقه تقسیم شد و 20 تیم با هم پیکار نمودند که در نهایت تیم‌های اول و دوم
هر گروه به دور نهایی راه یافتند و در پایان تیم تاج تهران با غلبه بر پاس
تهران به مقام قهرمانی رسید.
ولی یک سال بعد ، پرسپولیس موفق به فتح این جام شد
تا قهرمانان این مسابقات ، تیم های سرخابی تهران باشند.
تجربه برگزاری این مسابقات ، توجه بیشتر مردم به این رشته ورزشی ، گسترش فوتبال در
زمین های خاکی مناطق مختلف تهران و شهرهای دیگر و همچنین افزایش امکانات ابتدایی
برای این ورزش در نقاط مختلف کشور، زمینه ایجاد مسابقات معتبری به نام جام تخت
جمشید را در فوتبال ایران فراهم کرد.
در سال 1352 اولین دوره مسابقات باشگهاههای ایران
تحت عنوان جام تخت جمشید با حضور 12 تیم در روز جمعه 15 تیرماه آغاز گردید تا
فوتبال باشگاهی ایران وارد مرحله جدیدی از برنامه ریزی و انضباط اجرایی شود.
مسابقات جام تخت جمشید به این شکل تا سال 1357
انجام شد که در این سال با وقوع انقلاب ایران در حالی که ششمین دوره ی
آن در حال برگزاری بود نیمه تمام رها شد تا فوتبال ایران 11 سال خاموش
بماند.در سال های ابتدایی پیروزی انقلاب فوتبال که ریشه ی انگلیسی در ایران دارد
یک بازی حرام تلقی میشد و انجام آن در همه مکان ها جرم بود.اما به تدریج با
نقض این قانون در حالی که فوتبال در ایران آماده ی جان گرفتن دوباره بود رژیم بعثی
عراق با حمله به جنوب ایران باعث شده بود که همچنان ایران برای
برگزاری اینگونه بازی ها ناامن باشد.به هر حال پس از پیروزی انقلاب،
نخستنین دوره مسابقات لیگ در فصل 69-68 با عنوان لیگ سراسری قدس برگزار گردید که
طی آن 22 تیم در دو گروه مقدماتی رقابت کردند و تیم های اول و دوم هر گروه به دور
نیمه‌نهایی راه یافتند و در نهایت استقلال تهران با برتری مقابل تیم پرسپولیس به
مقام قهرمانی رسید.ذکر جزئیات بیشتر از وقایع رخ داده در لیگ های فوتبال ایران در
این مجال نمیگنجد.برای اطلاع کامل از جزنیات هر لیگ به مقاله موجود برای لیگ
همانسال مراجعه کنید.
مسابقات لیگ تا سال 1380 با عنوان جام آزادگان
البته به شکلی نامرتب و بی‌نظم برگزار شد ولی از این سال به بعد مسابقات لیگ برتر
فوتبال ایران راه‌اندازی شد که تا به امروز نیز چندین دوره از آن سپری شده و هنوز
هم ادامه دارد.در این سال ها فوتبال ایران و تیم های ایرانی در سطح آسیا هم درخشش
های بسیار خوبی داشته اند و نام خود را در کنار تیم های مطرح قاره کهن میبینند تا
جایی که پرسپولیس ایران در حال حاضر پرطرفدار ترین تیم آسیاست و یا تیم سپاهان در
سال های اخیر همیشه جزو نماینده های ثابت ایران در آسیاست.البته استقلال هم در این
سال ها همواره از قدرت های برتر فوتبال ایران بوده و در سال 2009 با اینکه موفق
نشد به مراحل بعدی راه یابد اما نتایج خوبی در برابر رقبا بدست آورده.به طور کلی
تیم های ایرانی از از سفر های خود به کشور های آسیایی علاوه بر هدف اصلی خود یعنی
پیروزی در زمین حریف پی اهداف معنوی هم هستند.ثلا بازیکنان سپاهان به طور متوسط هر
سال حج تمطع به جا میاورند.(آرزویی که هر ایرانی برای تحقق آن باید سال ها منتظر
بماند)بگذریم.به طور کلی فوتبال ایران تا حرفه ای شدن راه بسیاری در پیش دارد
که در نظر داریم در مقاله ای دیگر به طور مفصل درباره این موضوع بحث کنیم.
رکوردهای قهرمانی
9 بار: پرسپولیس تهران
7 بار: استقلال تهران
5 بار: پاس تهران
3 بار: سایپا کرج
1 بار: شاهین آبادان - سپاهان اصفهان - فولاد
خوزستان
آمار گلزنان لیگ ایران:
* همچنین تمامی ادوار لیگ ایران به غیر از سال
1357 كه به علت وقوع انقلاب ششمین دوره لیگ تخت جمشید ناتمام ماند، فوتبال ایران
بیش از 26 آقای گل داشته است که در مجموع بیش از 500 گل توسط آنها وارد دروازه
حریفان شده است.
* غلامرضا عنایتی در پنجمین دوره و آرش برهانی در هشتمین دوره لیگ برتر با 21 گل
زده بیشترین آمار گل زده را در یک فصل به خود اختصاص داده‌اند و حسین کلانی در سال
1350 با 7 گل زده، کمترین گل زده را در این چارچوب داشته است.
* در این مدت غلامحسین مظلومی با پیراهن تاج
(استقلال فعلی) و غلامرضا عنایتی با پیراهن تیم‌های ابومسلم و استقلال توانسته‌اند
در سه دوره عنوان آقای گلی مسابقات لیگ ایران را از آن خود کنند.
* در زیر اسامی، تعداد گل و زمان کسب عنوان آقای گل
توسط مردان کفش طلای فوتبال ایران به شرح زیر است:
لیگ منطقه‌ای
1350: حسین کلانی از پرسپولیس با 7 گل زده
1351: حسین کلانی و صفر ایرانپاک هر دو از
پرسپولیس با 11 گل زده
جام تخت جمشید
1352: غلامحسین مظلومی از تاج (استقلال فعلی) با
15 گل زده
1353: غلامحسین مظلومی از تاج (استقلال فعلی) و
عزیز اسپندار از ملوان بندرانزلی با 10 گل زده
1354: نادر نورایی از هما با 18 گل زده
1355: غلامحسین مظلومی از تاج (استقلال فعلی) با
19 گل زده
1356: عزیز اسپندار از ملوان بندرانزلی با 16 گل
زده
1357: حسین فرکی از پاس با 7 گل زده (این مسابقات
به علت انقلاب شکوهمند اسلامی ناتمام ماند)
لیگ قدس
1368: محمد احمدزاده از ملوان با 16 گل زده
مسابقات جام آزادگان
1370: فرشاد پیوس از پرسپولیس با 11 گل زده
1371: جمشید شاه محمدی از کشاورز با 11 گل زده
1372: عباس سیمکانی از ذوب آهن با 17 گل زده
1373: فرشاد پیوس از پرسپولیس با 20 گل زده
1374-75: محمد مومنی از پلی اکریل اصفهان با 19 گل
زده
1375-76: علی اصغر مدیرروستا از بهمن با 18 گل زده
1376-77: حسین خطیبی از شهرداری تبریز با 15 گل
زده
1377-78: عبدالجلیل گل چشمه از ابومسلم و کورش
برمک از تراکتورسازی با 11 گل زده
1378-79: مهند المهدی از صنعت نفت آبادان با 15 گل
زده
1379-80: رضا صاحبی از ذوب آهن اصفهان با 14 گل
زده
مسابقات لیگ برتر
1380-81: غلامرضا عنایتی از ابومسلم با 17 گل زده
1381-82: ادموند بزیک از سپاها
ن با 12 گل زده
1382-83: علی دایی از پرسپولیس با 16 گل زده
1383-84: غلامرضا عنایتی از استقلال با 20 گل زده
1384-85: غلامرضا عنایتی از استقلال با 21 گل زده
1385-86: عرفان اولروم از ابومسلم و مهدی رجب زاده
از ذوب آهن با 17 گل زده
1386-87: محسن خلیلی از پرسپولیس و هادی اصغری از
راه آهن با 17 گل زده
1387-88: آرش برهانی از استقلال با 21 گل زده
منبع : www.ProSoccer.ir
